ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးဗိမာန္ကို ပႏၷက္ခ်ခသူ အာဇာနည္ မ်ဳိးခ်စ္ပုဂၢိဳလ္

ဇင္လင္း။

“ျမန္မာႏိုင္ငံသူ ႏိုင္ငံသား႐ို႕ မမိန္႔သင့္မမိန္႔အပ္ေသာ ႏိုင္ငံအာဇာနီမ်ားအနက္ ရွိဆုံးတန္းမွပါ၀င္ေသာ ရဟန္းအာဇာနည္တပါးဟိသည္ကို သင္သိပါ၏ လား”ဟုမိန္းလွ်င္ ေအနိန္႔ ေခတ္ အသက္ (၃၀) ေအာက္ လူငယ္ေခ်တိအမ်ားစုက အေျဖပီးႏုိင္ေကာင္းမွ ပီးႏိုင္ပါလိမ့္မည္။

ဤသို႔ဆိုရသည္မွာ ထိုရဟန္းအာဇာနီႀကီး ေပၚထြန္းခသည္မွာ ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီေခတ္ကျဖစ္၍ ဂနိန္႔ေခတ္ လူငယ္႐ို႔ႏွင့္ အင္မတန္ေခ်ပင္စိမ္းနီ၍ ျဖစ္သည္။ ထို႔ျပင္ ႏွစ္ကာလအားျဖင့္ တြက္စစ္လွ်င္လည္း ဆရာေတာ္ ပ်ံလြန္ေတာ္မူခသည္မွာ ဤစက္တင္ဘာ (၉) ရက္တြင္ (၆၈) ႏွစ္ ျပည့္ေျမာက္ခပါဗ်ာယ္။ ထိုရဟန္းအာဇာနီ ဆရာေတာ္၏ ေဟာေျပာေရးသားခ်က္မ်ားမွာ အာဏာသွ်င္အဆက္ဆက္အား စိန္ေခၚလွ်က္ဟိေသာေၾကာင့္ အာဏာသိမ္း စစ္အစိုးရအဆက္ဆက္က ထိုရဟန္းအာဇာနည္၏ ဘြဲ႔နာမကို သမိုင္းစာမ်က္ႏွာထက္မွ ရည္ရြယ္ခ်က္ဟိဟိ ဖယ္ယွားထားျခင္း ျဖစ္သည္။ ဤအခ်က္သည္ ေခတ္လူငယ္႐ို႔မ်က္ျခီျပတ္လားရေရ အဓိကအခ်က္ ျဖစ္ပါသည္။

သို႔ေသာ္ သမိုင္းကို စိတ္၀င္စား၍ စာဖတ္ေလ့ဟိေသာ လူငယ္မ်ားအဖို႔မူ ထိုဆရာေတာ္၏ ဘြဲ႔နာမကို မွတ္မိႏိုင္ပါသည္။ အထူးသျဖင့္ “ကရက္ေဒါက္ ဂက္ေဒါက္” (Craddock, Get Out!) ဟူေသာ ႂကီြးေၾကာ္သံကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ဆရာေတာ္ကို မွတ္မိၾကဖို႔ထင္ပါသည္။ ထိုအာဇာနီအသွ်င္မွာ “ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ” ျဖစ္သည္။ ဆန္ရီစပါးႏွင့္ သယံဇာတမ်ဳိးစုံေပါႂကြယ္လွေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ တိုင္းသူျပည္သား႐ို႔ စား၀တ္နီေရး ခက္ခဲက်ပ္တည္းကာဆင္းရဲဒုကၡေရာက္နီၾကရျခင္းသည္ “အစိုးရ ညံ့ဖ်င္းလြန္း၍ ျဖစ္သည္” ဟု ၁၉၂၁ ခုႏွစ္ မတ္လ (၂၃) ရက္ေန႔ ေဒးဒရဲၿမိဳ႕နယ္ ဆုကလပ္ရြာ တရားပြဲ၌ “ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ” က ေဟာေျပာခသျဖင့္ ၿဗိတိသွ်စစ္ပုလိပ္႐ို႔၏ ဖမ္းဆီး အက်ဥ္းခ် ခံခရသည္။ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးသမိုင္းတြင္ “ဆရာေတာ္သည္ ႏိုင္ငံေရးအရ ဖမ္းဆီးေထာင္ခ်ခံရေသာ ပထမဦးဆုံး ရဟန္းအာဇာနီ္ျဖစ္သည္၊ “ကရက္ေဒါက္” (Sir Reginlad Henry Craddock) သည္ ထိုစဥ္က ျမန္မာႏိုင္ငံ ဒုတိယဘုရင္ခံျဖစ္သည္။

ဆရာေတာ္၏ ငယ္နာမည္မွာ “ေပၚထြန္းေအာင္” ျဖစ္သည္။ အဘ ဦးျမႏွင့္ အမိ ေဒၚေအာင္ေက်ာ္သူ ႐ို႔မွ ရခိုင္ျပည္နယ္၊ စစ္ေတြၿမိဳ႕ ႐ူပ ရပ္ကြက္၌ (၁၈၇၉ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၄) တြင္ဖြားျမင္သည္။ အသက္ (၁၅) ႏွစ္ အရြယ္တြင္ ကာလကတၱားမွ တကၱသိုလ္၀င္ခြင့္ ဆယ္တန္းေအာင္သည္။ ထို႔ေနာက္ ပခုကၠဴၿမိဳ႕ ေရစႀကိဳ စာသင္တိုက္၌ ဗုဒၶဘာသာ စာပီက်မ္းဂန္မ်ားသင္ယူသည္။ ၁၉၀၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ရဟန္း၀တ္ျဖင့္ အိႏၵိယႏိုင္ငံ သို႔ႂကြေရာက္၍ ကာလကတၱားဟိ အိႏၵိယအမ်ိဳးသားေကာလိပ္၌ ပါဠိ၊ သကၠဋ၊ ဘဂၤါလီ၊ မာဂရီ၊ ေရွးေဟာင္း ဟိႏၵဴစာပီမ်ားသင္ယူခသည္။ ထိုေက်ာင္း၌ပင္ ပါဠိ ပါေမာကၡအျဖစ္လည္းေဆာင္ရြက္ခသိမ့္သည္။

၁၉၀၃ ခုႏွစ္တြင္ အိႏၵိယႏိုင္ငံမွ တဆင့္ ျပင္သစ္၊ အဂၤလန္၊ ဂ်ာမနီ႐ို႕ကိုခရီးလွည့္၍ ႏိုင္ငံတကာအေရး အရာမ်ားကို ေလ့လာဆည္းပူးခသည္။ ဥေရာပ၌ ဟိနီစဥ္ ၁၉၀၅ ခုႏွစ္ ႐ုယွ-ဂ်ပန္စစ္ျဖစ္ရာ ဂ်ပန္က အႏိုင္ရေရ သတင္းကို ၾကားသိရ၍ အလွ်င္အျမန္ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္လာေသာ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံအေၾကာင္းကို ေလ့လာခ်င္စိတ္ ျဖစ္လာသည္။ ယင္းေၾကာင့္ ဆရာေတာ္သည္ ၁၉၀၇ ခုႏွစ္တြင္ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံသို႔လားေရာက္ကာ တိုက်ဳိ ဗုဒၶဘာသာ တကၠသိုလ္တြင္ ပါဠိႏွင့္ သကၠဋဘာသာဆိုင္ရာ ပါေမာကၡအျဖစ္ (၄) ႏွစ္နီးပါး သင္ၾကားျပသခၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ အျပန္ခရီးတြင္ ကိုရီးယား၊ မန္ခ်ဴးရီးယား၊ တ႐ုတ္၊ ကေမၻာဒီးယားႏွင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံမ်ားသို႔ ၀င္ေရာက္ေလ့လာခသည္။

၁၉၁၁ ခုႏွစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ျပန္ေရာက္ေသာအခါ သူရိယသတင္းစာတြင္ ႏိုင္ငံတကာ တိုးတက္ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ အေျခအနီ အေထြေထြကို ႏိုင္ငံသားမ်ား ပညာဗဟုသုတရစီရန္ ရြီးသားတင္ျပခသည္။ “၀ိုင္အမ္ဘီေအ” ကို စတင္ထူေထာင္ခၾကေသာ ဦးဘေဘ၊ ဦးေမာင္ႀကီး၊ ဦးဘရင္႐ို႔ႏွင့္၄င္း၊ သူရိယသတင္းစာ စတင္ တည္ေထာင္ခၾကေရ ဦးဘကေလး၊ ဦးလွေဖ အစဟိေသာ ထိုေခတ္ လူငယ္ လူလတ္မ်ားႏွင့္၄င္း၊ အဂၤလိပ္ လက္ေအာက္မွ လြတ္ေျမာက္ရန္ ဇာပိုင္နည္းနန္႔ေဆာင္ရြက္သင့္ၾကေၾကာင္း ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးမႈမ်ား က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔လုပ္ခသည္။

ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ၏ ႏိုင္ငံေရးအျမင္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံကို အဂၤလိပ္လက္ေအာက္မွ လြတ္ေျမာက္ေရးသို႔ ဦးတည္သည္။ လြတ္လပ္ေရး မရႏိုင္သိမ့္ခင္စပ္ၾကား ‘ဟုမၼ႐ူး’ေခၚ ကိုယ့္တိုင္းျပည္ကို ကိုယ့္အမ်ိဳးသား႐ို႕ကိုယ္တိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေရးႀကိဳးပမ္းအားထုတ္ၾကဖို႔လည္း ရြီးသားေဟာေျပာသည္။ ေခတ္ပညာတတ္လူငယ္ လူလတ္မ်ားကိုလည္း ဟုမၼ႐ူးသေဘာတရားစိတ္ဓာတ္မ်ားကို နား၀င္ေအာင္ ေဆြးေႏြးေျပာဆိုသည္။ အထူး သျဖင့္ အိႏၵိယႏိုင္ငံတြင္ဟိစဥ္က အိႏၵိယ-ျမန္မာ ႏွစ္ႏိုင္ငံလြတ္လပ္ေရး ရရွိရန္ကိစၥမ်ားကို ကြန္ဂရက္ပါတီ ေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ ေဆြးေႏြးခဖူးသည္။ ဆရာေတာ္ကိုယ္တိုင္မွာလည္း ျမန္မာေဒသခြဲ ကြန္ဂရက္ပါတီ အဖြဲ႔၀င္ျဖစ္သည္။

၁၉၁၂ ခုႏွစ္တြင္ ဆရာေတာ္သည္ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံသို႔ ဒုတိယအႀကိမ္ လားေရာက္ခသည္။ ဂ်ပန္တြင္ ဆရာေတာ္သည္ ပါဠိႏွင့္ သကၠဋဘာသာ ပါေမာကၡအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္နီစဥ္ ျမန္မာႏိုင္ငံေရးရာကိစၥမ်ားကို ဂ်ပန္ေရာက္ တ႐ုတ္ေက်ာင္းသားမ်ားႏွင့္ေဆြးေႏြးခသည္။ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံသို႔လည္း လားေရာက္ခ၍ တ႐ုတ္အမ်ိဳးသားေခါင္းေဆာင္ ေဒါက္တာ ဆြန္ယက္ဆင္ႏွင့္လည္းတိြ႔ဆုံသိကၽြမ္းခသည္။ ေဒါက္တာ ဆြန္ယက္ဆင္ႏွင့္ အာယွေဒသ လြတ္လပ္ေရးကိစၥမ်ား ေဆြးေႏြးခြင့္ရခသည္။ ပထမ ကမၻာစစ္ၿပီးကာနီးတြင္ ဆရာေတာ္ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ျပန္ႂကြလာသည္။ ထိုအခ်ိန္မွ စတင္၍ ျမန္မာလူထု နားမ်က္စိပြင့္စီရန္ ႏိုင္ငံတကာမွ ရခေသာ အသိပညာ ဗဟုသုတမ်ားႏွင့္ ယွဥ္တြဲ၍ႏိုင္ငံေရး တရားမ်ားေဟာေျပာခသည္။ ဆရာေတာ္၏ ေဟာေျပာခ်က္မ်ားမွာ စကားလုံးေျပာင္ေျပာင္ ထိထိမိမိဟိလွသျဖင့္ တရားပြဲတိုင္း တိုးမေပါက္ ေအာင္ စည္ကားသည္ဟု သိမီွသူမ်ား မွတ္တမ္းတင္ခၾကသည္။ ဆရာေတာ္၏ ေဟာေျပာခ်က္ တရပ္မွာ ဤသို႔ျဖစ္သည္--

“ျမန္မာတိုင္းသူျပည္သား႐ို႕စြာ က်ဳိးႏြံေရလို႔ဆိုေရ ေအာက္တန္းက်စိတ္မ်ားကို ဖယ္ယွားပစ္ၾကရဖို႕။ ျမန္မာတိုင္းသူျပည္သားတိစြာ စြမ္းရည္သတၱိဟိေၾကာင္း၊ ပညာဟိေၾကာင္းနန္႔ မဟုတ္မခံ စိတ္ဓာတ္ကို ျပရဖို႔။ ယင္းပိုင္ၿပႏိုင္ေက ကၽြန္ေတာ္႐ို႕ကို တေယာက္လည္းဖိႏွိပ္ေစာ္ကားဝံ့ဖို႔မဟုတ္။ ဇာပိုင္အင္အား ႀကီးလို႔ ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္ေရ အစိုးရျဖစ္ျဖစ္ တိုင္းရင္းသားအေပါင္း စည္းလုံးညီညာစြာနန္႔ တြန္းလွန္ ႏိုင္ၾကဖို႔ဆိုေက တာရွည္ခံႏိုင္ဖို႔ မဟုတ္ပါ။ ကိုယ့္ရည္မွန္းခ်က္ ေအာင္စီခ်င္ေက ေနာက္မတြန္႔ကတ္ေက့။ ေၾကာက္အားမပိုကတ္ေက့၊၊ ဒုကၡကို ပဓာနမထားကတ္ေက့။၊ ဟုမၼ႐ူး႐ို႕လြတ္လပ္ေရး႐ို႕ဆိုစြာ ကၽြန္ေတာ္႐ို႕ရထိုက္ေရ ကမၻာ့အမီြအႏွစ္ႀကီးမ်ားျဖစ္ေရ။ ဗ်ဴ႐ိုကေရစီ၀ါဒသမားတိက ဇာေလာက္ပင္ ေႏွာင့္ယွက္ ေႏွာင့္ယွက္ အမွန္ရေအာင္လုပ္ႏိုင္ေရ သေဘာမွန္စြာ တိုင္းသူျပည္သား႐ို႕လက္ထဲမွာသာဟိေရ။”

ထို႔ေၾကာင့္လည္း ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမအား ရွိေဟာင္းအေတြးအေခၚအယူအဆတကို ပယ္လွန္သူ၊ ၀ံသာႏုစိတ္ဓာတ္ တက္ႂကြေအာင္လႈံ႔ေဆာ္သူအျဖစ္ ထိုေခတ္လူထုက လက္ခံထားခသည္။ ၄င္းအျပင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ၀ံသာႏု အမ်ိဳးသားေရးလႈပ္ယွားမႈ စတင္ေဖၚေဆာင္ခေရ ‘ဂ်ီစီဘီေအအသင္းႀကီး’ ၏ ႏိုင္ငံေရးလႈပ္ယွားမႈမ်ား ေအာင္ျမင္စီရန္အတြက္လည္း ဆရာေတာ္က မ်ားစြာအေထာက္အကူျပဳခသည္။

“ကရက္ေဒါက္ ဂက္ေဒါက္” (Craddock, Get Out!) ဟူေသာ ႂကီြးေၾကာ္သံကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ဆရာေတာ္နာမည္သတင္း ပိုမိုေပၚလြင္ ထင္ရွားလာသည္။ ဆရာေတာ္၏ ေဟာေျပာမႈမ်ားေၾကာင့္ အမ်ိဳးသားေရးလႈပ္ရယွားမႈလည္း ပိုမိုအယွိန္ရလာသည္။ လူထုအမ်ား ႏိုင္ငံေရး ႏိုးၾကားလာလွ်က္ ၀ံသာႏု အသင္းမ်ားလည္း တိုးတက္မ်ားျပား လာသည္။

သူရိယသတင္းစာကလည္း ဆရာေတာ္၏ ေဟာေျပာမိန္႔ၾကားခ်က္မ်ားကို ေထာက္ခံရြီးသားခသည္။ ဆရာေတာ္၏ အေတြးအျမင္သစ္ ေဆာင္းပါးမ်ားကိုလည္း သူရိယသတင္းစာက တခန္းတနားေဖၚျပခသည္။ သူရိယသတင္းစာတိုက္ကို ဆရာေတာ္၏ ဌာနခ်ဳပ္ဟုပင္ ထိုေခတ္က သတ္မွတ္ၾကသည္။ “ဗုဒၶသာသနာ စည္ပင္တိုးတက္စီရန္ ဦးစြာပထမ ကၽြန္ဘ၀က လြတ္ေအာင္လုပ္ရမည္” ဟု ဆရာေတာ္က ေဟာေျပာသည္။ “ထို႔ေၾကာင့္ အမ်ိဳး ဘာသာ သာသနာအက်ိဳးအတြက္ ‘သံဃသမဂၢီမ်ား’ ထူေထာင္ဖြဲ႔စည္း၍ လြြတ္လပ္ေရး ရေအာင္ေဆာင္ရြက္ၾကရမည္” ဟု ဦးဥတၱမကမိန္႔ၾကားသျဖင့္ ႏိုင္ငံအႏွံ႔တြင္ သံဃသမဂၢီမ်ားေပၚထြန္းလာကာ၊ ႏိုင္ငံေရးတရားေဟာေျပာေရ သံဃာေတာ္မ်ားတိုးပြားလာခသည္။

ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ၏ ေဟာေျပာခ်က္တခု၌ “ေအတိုင္းျပည္ သူတပါးလက္ေအာက္ခံ ကၽြန္ႏိုင္ငံျဖစ္နီေက ေအတိုင္းျပည္က လူမ်ိဳးစြာလည္း ကၽြန္လူမ်ိဳး၊ ေအလူမ်ိဳးကိုးကြယ္ေရ ဘာသာစြာလည္း ကၽြန္ဘာသာ ကၽြန္သာသနာ ျဖစ္ဖို႔။ ယင္းေၾကာင့္ ကၽြန္ဘာသာ ကၽြန္သာသနာအျဖစ္က လြတ္ေအာင္ သံဃာေတာ္မ်ား ေက်ာင္းတြင္ က်ိန္းအိပ္မနီၾကဘဲ သံဃသမဂၢီအဖြဲ႔မ်ား ဖြဲ႔ၿပီး ေအတိုင္းျပည္ ေအလူမ်ဳိး လြတ္လပ္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္သင့္ၾကေရ” စသည္ျဖင့္ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေဟာေျပာခသည္။

ဤသို႔ ဆရာေတာ္၏ ၀ါယမစိုက္ထုတ္မႈေၾကာင့္ ၁၉၂၁ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္ (၁) ရက္ (၂) ရက္တြင္ သံဃသမဂၢီအဖြဲ႔ ေပါင္း (၃၀) ေက်ာ္မွ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားအစည္းအေ၀းကို ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၌ က်င္းပႏိုင္ခသည္။ ဆရာေတာ္ သံဃာေတာ္မ်ား ဂ်ီစီဘီေအ အသင္းေခါင္းေဆာင္မ်ားအပါအ၀င္ ရဟန္းသွ်င္လူ ပရိသတ္ငါးရာေက်ာ္ တက္ေရာက္ခသည္။ ေဒးဒရဲၿမိဳ႕နယ္ ဆုကလပ္ရြာတရားပြဲအၿပီး ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမအား ႏိုင္ငံေရး လုပ္မႈျဖင့္ ေထာင္ဒဏ္ အျပစ္ပီးလိုက္ေသာအခါ ရဟန္းသွ်င္လူ ျပည္သူအမ်ား မခံမရပ္ႏိုင္ျဖစ္ၾကရသည္။ ဆရာေတာ္ကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ‘ဂ်ီစီဘီေအ’ အသင္းႀကီးကို လူထုကပိုမိုေထာက္ခံ အားပီးလာခသည္။

ဆရာေတာ္သည္ ပထမအႀကိမ္ေထာင္က်ရာမွ ျပန္လြတ္လာၿပီးေနာက္ တျပည္လုံးလွည့္လည္၍ ႏိုင္ငံေရးတရားမ်ား ေဟာၾကားချပန္သည္။ “အဂၤလိပ္ပစၥည္းကို သပိတ္ေမွာက္ကတ္။ အဂၤလိပ္ဆိုင္တိကို သပိတ္ေမွာက္ကတ္။ တိုင္းရင္းျဖစ္ ပစၥည္းကို၀ယ္ယူအားပီးကတ္။ တိုင္းရင္းသားဆိုင္တိမွာ ၀ယ္ယူ အားပီးကတ္။ ငါ႐ို႔ လူမ်ိဳးတိ ညီၫြတ္မွ လြတ္လပ္ခ်မ္းသာဖို႔။ ဟုမၼ႐ူး ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးရေအာင္ ေတာင္းဆိုႀကိဳးပမ္းကတ္။ ကရက္ေဒါက္ ဂက္ေဒါက္” (Craddock, Get Out!)” စေသာ ႂကီြးေၾကာ္သံမ်ား ေၾကာင့္ ၁၉၂၄ ခုႏွစ္ ရန္ကုန္ က်ဳံးႀကီးလမ္း နန္းေတာ္႐ုပ္ရွင္႐ုံတရားပြဲအၿပီး ဒုတိယအႀကိမ္ အဖမ္းခံရျပန္သည္။ အဂၤလိပ္အစိုးရကို အၾကည္ညိဳပ်က္စီေအာင္ ေဟာေျပာေၾကာင္း ျပစ္မႈထင္ရွားသည္ဆိုကာ အလုပ္ၾကမ္းႏွင့္ ေထာင္ဒဏ္ (၃) ႏွစ္ အျပစ္ပီးခံရသည္။

ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးသမိုင္းကို ျပန္လွန္ေလ့လာေရ အခါတိုင္း ၀ိုင္အမ္ဘီေအ ေခၚ ဗုဒၶဘာသာကလ်ာဏယု၀ အသင္း၊ ေနာင္ ဂ်ီစီဘီေအ ေခၚ ျမန္မာအသင္းခ်ဳပ္ႀကီး၏ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈမ်ားကို ခ်န္လွပ္ထား၍ မရႏုိင္ပါ။ ထို ျမန္မာအသင္းခ်ဳပ္ႀကီး တိုးတက္က်ယ္ျပန္႔လာေအာင္ အေထာက္အကူျပဳပီးခရာတြင္လည္း သံဃာေတာ္မ်ားႏွင့္ သံဃာ့သမဂၢီအဖြဲ႔မ်ား၏ ေထာက္ခံအားပီးမႈမ်ားမွာ အဓိကနီရာမွပါ၀င္ပါသည္။ ထိုသို႔သံဃာေတာ္မ်ား တိုင္းက်ိဳးျပည္က်ိဳးေဆာင္ရာ၌ ရွိတန္းမွ တက္တက္ႂကြႂကြပါလာေအာင္ အဦးဆုံး ေဟာေျပာခေသာ ဆရာေတာ္ကား ဦးဥတၱမပင္ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶ၏ စာပီက်မ္းဂန္မ်ားကိုသာ သင္အံေလ့လာလွ်က္ တရားဘာ၀နာပြားမ်ားနီၾကကုန္ေသာ သံဃာေတာ္႐ို႕အနီၿဖင့္ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ၏ ႏိုင္ငံတကာ အတြိ႔အႀကဳံမ်ား၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးေဟာေျပာခ်က္မ်ားကို လက္ဦးတြင္ နားမ၀င္ႏိုင္ခၾကပါ။ ေနာင္ႏွစ္အင္မတန္ေခ်ၾကာေသာအခါ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ၏ ႏိုင္ငံေရးတရားမ်ားမွာ စကားေ၀ါဟာရအရ မာေၾကာေသာ္လည္း လက္တိြ႔ အႏွစ္သာရအရ အမ်ိဳးဘာသာ သာသနာအတြက္ အမွန္ပင္အက်ိဳးျပဳ ၾကာင္း သိျမင္လာၾက၍ ၀န္းရံေထာက္ခံလာၾကသည္။

ထိုစဥ္က ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမႏွင့္ သူရိယသတင္းစာ႐ို႔သည္ ၀ိုင္အမ္ဘီေအအသင္းကို ျပည္သူတရပ္လုံး ေထာက္ခံအားပီးလာေအာင္ စိုက္လိုက္မတ္တတ္ လႈံ႔ေဆာ္႐ြီး သာခသျဖင့္ အမ်ိဳးသားေရးစိတ္ဓာတ္မ်ား တက္ႂကြလာခသည္။ ဦးဥတၱမ၏ ႐ိုးသားမႈ၊ ကိုယ္က်ိဳးမငဲ့မႈ၊ တိုင္းျပည္ႏွင့္ လူထုအက်ိဳးကိုသာ ေရွး႐ႈမႈ ႐ို႔ေၾကာင့္ ဆရာေတာ္ကို စံထားကာ သံဃာအမ်ား ျမန္မာအသင္းခ်ဳပ္ႀကီး၏ လႈပ္ယွားမႈမ်ားတြင္ ပါ၀င္လာၾကသည္။ အစည္းအေ၀းမ်ား၊ ကြန္ဖရန္႔မ်ားတြင္ သံဃာေတာ္မ်ားပါ၀င္ ေဆြးေႏြးေဟာေျပာ လာၾကသည္။ သံဃာ့သမဂၢီအဖြဲ႔မ်ား ဖြဲ႔စည္းကာ ႏိုင္ငံအေရးအရာမ်ား၌႔ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္လာၾကသည္။

အထက္တြင္ဆိုခေရအတိုင္း ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဒုတိယဘုရင္ခံ ကရက္ေဒါက္၏ ဒိုင္အာခီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကို ဆန္႔က်င္ကာ ၀ိုင္အမ္ဘီေအကို ေထာက္ခံလွ်က္ ဟုမၼ႐ူးေတာင္းဆိုေဟာေျပာခသည္။ ဒိုင္အာခီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္တြင္ အမတ္ (၁၀၃) နီရာ ရာထားေသာ္လည္း (၇၉)ဦးသာ ရီြးေကာက္ခံျဖစ္သည္။ က်န္သူ႐ို႔မွာ ဘုရင္ခံခန္႔ ဗ်ဴ႐ိုကရက္မ်ားျဖစ္သည္။ ျပည္သူ႔ကိုယ္စားလွယ္ႏွင့္ ဗ်ဴ႐ိုကရက္႐ို႔ တြဲဖက္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ျဖစ္သည္။ ဥပေဒျပဳေကာင္စီတြင္ အဆိုတခုတင္ရာ၌ ျပည္သူ႔ကိုယ္စားလွယ္႐ို႔ မဲအမ်ားစုရ၍ ႏိုင္ေသာ္လည္း ဘုရင္ခံ သေဘာမတူလွ်င္ (ဗီတို) ျဖင့္ပယ္ခ်ခံရတတ္သည္။

ထို႔ေၾကာင့္ ၁၉၂၂ ဇူလိုင္ (၁၅) (၁၆) ဂ်ဴဗလီေဟာအစည္းအေ၀းတြင္ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမက--- “ဒိုင္အာခီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္သည္ ဗ်ဴ႐ိုကေရစီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးျဖစ္သျဖင့္ ျပည္သူကို မတိုင္ပင္ဘဲ ဗ်ဴ႐ိုကရက္႐ို႔က စီမံ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာစနစ္ျဖစ္သည္” ဟု ေထာက္ျပခသည္။ “ျပည္သူ႔ကိုယ္စားလွယ္ (၇၉) ဦးသည္ အာဏာပါ၀ါ မဟိေသာ ႐ုပ္ျပလွည့္စားမႈသာျဖစ္သည္။ ျပည္သူကသေဘာတူ၍ ဆာင္ရြက္လီဟန္ ပရိယာယ္ ေဆာင္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဒိုင္အာခီရီြးပြဲမ၀င္သင့္။ ဒိုင္အာခီေကာင္စီ၌ မပါသင့္။ ဒိုင္အာခီေကာင္စီ၀င္၍ ပူးသတ္ေရး လုပ္ရန္မျဖစ္ႏိုင္။ ဗ်ဴ႐ိုကရက္တို၏ ၾသဇာကိုမလြန္ဆန္ႏိုင္” စသည္ျဖင့္ ဆရာေတာ္က ယွင္းျပခသည္။ မွတ္သားအားတက္ဖြယ္ ဆရာေတာ္၏ မိန္႔ခြန္းမွ ေကာက္ႏႈတ္ခ်က္တခုမွာ ဤသို႔ျဖစ္သည္။

“ဟုမၼ႐ူးအတြက္ ႀကိဳးစားၾကရာမွာ ေၾကာက္လန္႔စိတ္တိ မထားကတ္ေက့။ ေၾကာက္မီြးပါေက ဇာဂနာနန္႔ ႏုတ္ပစ္ကတ္ရဖို႔္။ ခိုးရဖို႔ ဒိုင္အာခီေကာင္စီ ၀င္ရဖို႔မွာသာ ေၾကာက္။ ေက်းလက္က ဒကာတိ သူႀကီးကို မေၾကာက္ကတ္ေက့။ သူႀကီးတင္မက ၿမိဳ႕အုပ္၀န္ေထာက္လည္း ေၾကာက္ဖို႔မလို။ သူ႐ို႔ထက္ ႀကီးေရ ဘုရင္ခံ ဆိုစြာကိုလည္း ေၾကာက္စရာမဟိပါ။ ကိုယ့္တိုင္းျပည္ကို ကိုယ့္လူမ်ိဳး အုပ္ခ်ဳပ္ရေအာင္ ဘုရင္ခံနန္႔ဗ်ဴ႐ုိကရက္ တိကို ႏွင္ထုတ္ကတ္ရဖို႔္။ ကရက္ေဒါက္ ထြက္လား! ” လို႔ ဦးဥတၱမက ဂ်ဴဗလီမွ ထပ္ၿပီး အမိန္႔ပီးနီသည္။

ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမႏွင့္ ဂ်ီစီဘီေအေခါင္းေဆာင္မ်ားက ဟုမၼ႐ူးကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပီးရန္၊ သႆေမဓ လူခြန္ ဖ်က္သိမ္းပီးရန္၊ လယ္ယာျမီ အခြန္အေကာက္မ်ား ေလွ်ာ့ခ်ပီးရန္၊ အဓိကထား၍ ေဟာေျပာ ေတာင္းဆိုခၾကသည္။ အဂၤလိပ္အစိုးရက ၁၉၃၀ ဆရာစံသူပုန္ ျဖစ္ေပၚရျခင္း ကိစၥကို ျပန္လွန္သုံးသပ္ရာ၌ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ၏ ေဟာေျပာခ်က္မ်ားကို အေၾကာင္းရင္းတခ်က္အျဖစ္ ထည့္သြင္းထားသည္ကို တိြ႔ရသည္။ ကိုယ္က်ဳိးမငဲ့ တိုင္းျပည္ႏွင့္ လူမ်ိဳးလြတ္လပ္ေရးအတြက္ ပင္ပန္းဆင္းရဲမႈအမ်ိဳးမ်ိဳးခံကာ ဆရာေတာ္သည္ ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႕ အဂၤလိပ္အစိုးရအား ႏွလုံးရည္တိုက္ပြဲ ဆင္ႏႊဲခသည္။

ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ ဟန္႔တားမႈ အမ်ိဳးမ်ိဳးအၾကားမွ မိမိႏိုင္ငံသူႏိုင္ငံသား႐ို႔အား ႏိုင္ငံေရးအသိအျမင္ က်ယ္ျပန္႔တိုးတက္ လာစီရန္ ေထာင္အတန္အတန္အက်ခံကာ ေဟာေျပာခေရ မ်ိဳးခ်စ္ပုဂၢိဳလ္လည္းျဖစ္သည္။ ဆရာေတာ္သည္ ျမန္မာ႐ို႔အား အေစာဆုံး ႏိုင္ငံေရးမ်က္စိဖြင့္ပီးခသူတိအနက္ ရွိဆုံးတန္းမွ ပါ၀င္ခပါသည္။ ‘ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ’ သည္ ဒုတိယကမၻာစစ္ႀကီး စတင္ေရ ၁၉၃၉ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ (၉) ရက္နိန္႔ သက္ေတာ္ (၆၀) ျပည့္ခ်ိန္တြင္ ပ်ံလြန္ေတာ္မူလားခပါသည္။

၁၉၅၆ ခုႏွစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံဘာသာျပန္စာပီအသင္းမွထုတ္၀ီေသာ “ႏွစ္ငါးဆယ္ ကမၻာ့ေရးရာစာအုပ္”တြင္ “ဆရာေတာ္၏ ႀကိဳးပမ္းမႈေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံသား႐ို႔သည္ ‘အိပ္ေသာေယာက်ၤား ႏိုးေသာလားသို႔’ လြတ္လပ္ေရးလမ္းစကို ျမင္ၾကရ၏။ ဆရာေတာ္ကား ယခု ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္သူ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္သား႐ို႔ လက္ဆုပ္လက္ကိုင္ အပိုင္ရႈ ခံစား စံစားနီရေသာ လြတ္လပ္ေရးဗိမာန္ႀကီးကို အစဦးစြာ ပႏၷက္ခ်ခေသာ အာဇာနည္မ်ဳိးခ်စ္ပုဂၢိဳလ္ႀကီးေပတည္း။”ဟု ေဖၚျပခသည္။ သို႔ျဖစ္၍လည္း ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ၏ သမိုင္းႏွင့္ အာဇာနည္ဂုဏ္ပုဒ္႐ို ႔ကို စစ္အာဏာသွ်င္ အဆက္ဆက္က မပ်က္ ပ်က္ေအာင္ ဖ်က္နီၾကေသာ္လည္း ပယ္ဖ်က္၍မရဘဲ ဟိနီျခင္းျဖစ္ပါသည္။

ဂနိန္႔ ဒုတိယလြတ္လပ္ေရးတိုက္ပြဲတြင္ ပါ၀င္ဆင္ႏႊဲနီၾကေသာ လူငယ္မ်ိဳးဆက္သစ္တအနီျဖင့္ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ၏ အာဇာနီ စိတ္ဓာတ္ကို စံနမူယူ၍ စစ္အာဏာသွ်င္စနစ္ဖ်က္သိမ္းေရးကို ႀကိဳးပမ္း အားထုတ္ၾကမည္ဆိုလွ်င္ ဆရာေတာ္၏ ဂုဏ္ေက်းဇူးကို မမိ့မေလ်ာ့ေၾကာင္း ျပသရာေရာက္မည္ဟု ထင္ျမင္ယူဆမိပါသည္။

……………………………….

‘ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ’ ပ်ံလြန္ေတာ္မူျခင္း (၆၈) ႏွစ္ျပည့္ အထိမ္းအမွတ္။

က်မ္းကိုးစာရင္း။

(၁) ၀ံသာႏုအေရးေတာ္ပုံသမိုင္း (၁၉၀၆ - ၁၉၃၆)၊ သခင္ဘေမာင္၊ တသက္တာစာေပ၊ ၁၉၇၅ ဇႏၷ၀ါရီ။

(၂) ဂ်ဴဗလီေဟာျမင္ကြင္း၊ တိုက္စိုး၊ ခ်င္းတြင္းစာေပ၊ ၁၉၇၈ ၾသဂုတ္လ။

(၃) ျမန္မာႏိုင္ငံအလုပ္သမားလႈပ္ရွားမႈသမိုင္း၊ သခင္လြင္၊ ပုဂံစာအုပ္တိုက္၊ ၁၉၆၈ ေမလ။

(၄) ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာ့သမိုင္းအဘိဓာန္၊ ျမဟန္၊ မိုးမင္းစာေပ၊ ၁၉၈၁။